Levensveranderend afscheid

Beeldend therapeut Esther Frietman over haar afscheid van het speciaal onderwijs waarbij de kinderen met hun zelfportretten en hun verbeelding een kijkje geven in hun binnenwereld. Voor Esther de aanleiding om beeldend therapeut te worden.  

"Er zijn van die mooie therapiemomenten die je bijblijven en je doen beseffen waarom je ook alweer begonnen bent met je vak. Ik wil jullie meenemen waarom ik koos om beeldend therapeut te worden.

Ik neem jullie mee naar mijn stageplek aan De Piloot, een school voor speciaal basisonderwijs verbonden aan een peadalogisch instituut. Even had ik het idee om mijn weg te vervolgen in de richting van orthopedagogiek of onderwijs. Dit idee hield stand totdat ik afscheid nam van mijn soms toch wel wat roerige klas op mijn stageplek. Het afscheidsmoment was bijzonder en ben ik nooit meer vergeten.

Wiebelend zag ik de kinderen voor mij in de klas op hun stoel, want de juf van de klas ging mij mijn afscheidscadeau overhandigen. Wat de klas en de juf toen niet wisten is dat ze mijn werkende leven dusdanig hebben beïnvloed dat ik ze tot op de dag van vandaag dankbaar ben. Ik kreeg een boekwerk met van alle kinderen een persoonlijke tekening. Prachtig vorm gegeven aan de buitenkant. Toen ik het boek openklapte was er enige verbazing/verrassing en vooral ontroering door wat ik zag op de tekeningen van de kinderen. Ieder kind had in het hoekje boven aan zijn eigen A4'tje een pasfoto geplakt. Onder de pasfoto had ieder kind een zelfportret getekend. Ongelooflijk bijzonder hoe ieder kind een eigen interpretatie had gemaakt van zichzelf. Soms doeltreffend pakkend en zo precies dat je direct de eigenschappen van een jongetje of meisje uit de klas kon terug zien in de tekening. Hoe was het mogelijk, vroeg ik mij af, dat sommige kinderen met zoveel inzicht hun eigen karakter wisten te treffen in hun beeldend werk.

Er staat mij een jongen bij. Danny had een veel te grote piloten-leesbril, vaak scheefgezakt op zijn gezicht en met zijn duim en wijsvinger schoof hij zijn bril weer naar achteren richting zijn neus. Zijn bril was vaak troebel en zo liep hij vaak drentelig door de klas en slenterde hij wat over het schoolplein in de pauzes. Het bijzondere was dat deze jongen zichzelf zo treffend wist neer te zetten. In de tekening kon je zijn hele slungelige manier van doen terug zien in zijn werk. Het was helemaal Danny zoals hij zichzelf had geportretteerd.

Wanneer ik verder bladerde kwam ik een meisje tegen dat van zichzelf echt niet de mooiste versie had weergegeven. Mijn verbazing was groot, mede omdat ik wist hoe bijzonder goed ze kon tekenen. Was dit werkelijk het beeld dat ze van zichzelf had, vroeg ik mij af. Was dit werkelijk hoe ze naar zichzelf keek? Tijd om te polsen was er niet en ik weet ook niet of ik er goed aan deed zo op de valreep van mijn afscheid haar te confronteren met haar zelfportret. Ik had haar het liefste overladen met complimenten en argumenten waarom ze zo mooi is en haar gewezen op haar geweldige kwaliteiten en dat ze net als alle anderen kinderen uit de klas er mag zijn. Daar is het niet van gekomen.

Wat er wel gebeurde is dat ik definitief mijn keuze maakte om beeldend therapeut te worden. Ik was ongelooflijk verrast hoeveel verbeelding een kijkje geeft in de binnenwereld van in dit geval een kind. Een inkijkje van gevoel en beleving. En ik besefte dat je met uiting geven aan een persoonlijk thema je een veranderingsproces kunt aangaan. Bijvoorbeeld of het klopt wat je denkt over jezelf of zijn het aannames die in de loop van de jaren zo gegroeid zijn. Bijvoorbeeld uiting geven aan gebeurtenissen wat weer een eerste stap kanen zijn om in gesprek te komen over dat wat je zo verdrietig maakt.

Zoals een psycholoog soms kan aangeven dat er voldoende werkmateriaal is om mee aan de slag te gaan met een cliënt, zo is er in de beeldende therapie het voordeel van het letterlijke materiaal. Soms confronterend voor een cliënt om gevoel vertaald te zien in een beeld. Maar meer dan ooit zie ik opluchting. Daar staat het dan, de ellende die iemand overkomen is. Uit het o, zo volle hoofd op papier. Het raakt vaak het gevoel en tegelijkertijd gebeurt er ook iets anders. Het hoofd raakt wat leger en er kan een start gemaakt worden met ordenen van al die verschillende gevoelens. Dan kan het werk opgeruimd worden in een map. Weer even parkeren om een volgende keer weer een stukje van de puzzel op te pakken. Levensveranderende therapie.

Ik ben dan ook de groep zeven van De Piloot eeuwig dankbaar dat ze op de valreep op de allerlaatste dag van mijn jaarstage mij een zetje gaven in de goede richting. Soms is de aanloop lang of kort, maar mooi hoe materiaal een opening kan bieden en hoe iemand een vol hoofd wat kan ordenen en woorden kan gaan geven aan wat soms zo'n enorme impact op iemands leven kan hebben. Emoties uiten en daarmee pijnlijke momenten durven aanraken om een stap te maken richting verwerken."